ARISTOTELIO NEWS: Leonardo da Vinci: Ο ευφυής επιστήμων («Οι ερευνητές»)

Η προσωπικότητα και τα έργα του Leonardo Da Vinci (1488-1519)

Ο Λεονάρντο γεννήθηκε στην πόλη Αντσιάνο, κοντά στο Βίντσι της Ιταλίας στις 15 Απριλίου του έτους 1452 μ.Χ. Το πλήρες όνομα του ήταν " Leonardo di ser Piero da Vinci ", αν και υπέγραφε τα έργα του ως "Leonardo" ή "Io, Leonardo" (= «Εγώ, ο Λεονάρντο»). Πατέρας του ήταν o Πιέρο ντα Βίντσι και μητέρα του η Κατερίνα, της οποίας δεν γνωρίζουμε την πλήρη ταυτότητα. Ο Πιέρο ήταν συμβολαιογράφος στην περιοχή, όπως και ο πατέρας του, παππούς του Λεονάρντο. Η μητέρα του, Κατερίνα, πιθανόν ήταν ταπεινότερης καταγωγής. Ένα χρόνο περίπου μετά τη γέννηση του Λεονάρντο οι γονείς του παντρεύτηκαν: ο Πιέρο την κόρη ενός πλούσιου συμβολαιογράφου και η Κατερίνα έναν εργάτη υψικαμίνου.
Ο Leonardo μεγάλωσε με τον πατέρα του στην πόλη της Φλωρεντίας , όπου από πολύ μικρή ηλικία έδειξε δείγματα της ευφυΐας και του καλλιτεχνικού του ταλέντου. Στα δεκατέσσερα του στάλθηκε στην Φλωρεντία ως μαθητής του ζωγράφου και αρχιτέκτονα Αντρέα ντελ Βερόκιο. Το 1472 γίνεται μέλος της συντεχνίας των ζωγράφων τις Φλωρεντίας , καθώς αποτελούσε πλέον ανεξάρτητο ζωγράφο. Το πιο πρώιμο γνωστό έργο του ονομάζεται "Σχέδιο τοπίου στην κοιλάδα του Άρνου", το οποίο βρίσκεται σήμερα στην Πινακοθήκη Ουφίτσι της Φλωρεντίας.

Μιλάνο, δεκαετία 1480

Πορτραίτο της Cecilia Galerani (Η κυρία με την ερμίνα, 1490)

To 1488 o Ντα Βίντσι βρίσκεται ήδη στο Μιλάνο όπου έχει εγκατασταθεί από το 1482.

Στο Μιλάνο, ο Λεονάρντο επιχειρεί ένα νέο ξεκίνημα ως καλλιτέχνης. Οι λόγοι της μετακόμισης του εκεί είναι άγνωστοι, όμως πιθανόν να έπαιξε ρόλο το γεγονός πως το Μιλάνο ήταν την εποχή εκείνη μια από τις σπουδαιότερες πόλεις της Ευρώπης και ίσως να ήλπιζε πως θα εξασφάλιζε μεγαλύτερες παραγγελίες. Επιπλέον πιστεύεται πως την εποχή εκείνη η Φλωρεντία φημίζονταν για τους ομοφυλόφιλους που κατοικούσαν εκεί, και μάλιστα ο ίδιος ο Λεονάρντο κατηγορήθηκε πως ήταν ομοφυλόφιλος. Η εγκατάλειψη λοιπόν της Φλωρεντίας πιθανόν να οφείλεται σε αυτό το γεγονός.

Η πρώτη παραγγελία για τον ντα Βίντσι ήρθε τελικά από την αδελφότητα των φραγκισκανών μοναχών. Του ανατέθηκε το έργο: η Παναγία των Βράχων που ολοκληρώθηκε σε δύο εκδοχές. Φαίνεται πως με την Παναγία των Βράχων ο Λεονάρντο καθιερώθηκε ως ζωγράφος στο Μιλάνο. Γνωρίζουμε ακόμη πως τη δεκαετία του 1480 σχεδίαζε συσκευές και μηχανές για τον στρατό, όπλα και βαριά οχήματα. Παράλληλα έκανε αρχιτεκτονικά σχέδια για διάφορες εκκλησίες.

Συγκεκριμένα από τα μέσα της δεκαετίας του 1480, ο ντα Βίντσι καταπιανόταν με όλα σχεδόν τα επιστημονικά πεδία. Σώζονται ως σήμερα σπουδές του και σχέδια, όχι μόνο για στρατιωτικό εξοπλισμό αλλά και για ευφάνταστες ιπτάμενες μηχανές, μελετώντας σχολαστικά την αεροδυναμική και παρατηρώντας το πέταγμα των πουλιών. Τα σχέδια του και οι εφευρέσεις του ξεπερνούσαν συχνά κατά πολύ τις τεχνικές δυνατότητες της εποχής.

Την περίοδο 1487 - 1490
έγινε μέλος της αυλής του ηγεμόνα του Μιλάνου. Εκεί καθιερώθηκε ως προσωπογράφος -- χαρακτηριστικό δείγμα το πορτρέτο της Cecilia Gallerani, γνωστό και ως Η κυρία με την ερμίνα -- ενώ ανέλαβε και το περίφημο έργο του Μυστικού Δείπνου το οποίο σε συνδυασμό με την κορυφαία του δημιουργία, η οποία αξιολογείται ως ένας από τους μεγαλύτερους πίνακες όλου του κόσμου, Τζοκόντα κυριολεκτικά απογείωσαν την φήμη του Λεονάρντο.

Φλωρεντία 1500-1507

Μόνα Λίζα (1503-1506)

Σε αυτή την ιδιαίτερη παραγωγική περίοδο ο Λεονάρντο ζωγραφίζει το πορτρέτο της περίφημης Τζοκόντα συζύγου του Φραντσέσκο ντελ Τζοκόντο. Ο πίνακας αυτός θεωρείται το γνωστότερο έργο του Λεονάρντο και ένας από τους διασημότερους πίνακες του κόσμου, ιδιαίτερα μετά από την κλοπή του από το Λούβρο το 1911 και την μυστηριώδη εύρεσή του στη Φλωρεντία το 1913. Πριν ακόμα ολοκληρωθεί, η Μόνα Λίζα (Τζοκόντα) κατάφερε να επηρεάσει σημαντικά τη ζωγραφική στους κύκλους της Φλωρεντίας, καθιερώνοντας ένα είδος προσωπογραφίας για αρκετά χρόνια. Ο ντα Βίντσι δεν παρέδωσε ποτέ το έργο στον παραγγελιοδότη του, πιθανόν λόγω ενός άλλου έργου που του ανατέθηκε, της τοιχογραφίας της Μάχης του Ανγκιάρι (1440), έργο που επίσης όμως αφέθηκε ημιτελές.

Τελευταία χρόνια 1507-1519

Τον Αύγουστο του 1508 ο Λεονάρντο ολοκλήρωσε την δεύτερη εκδοχή της Παναγίας των Βράχων ενώ παράλληλα αναλάμβανε διακοσμήσεις για εορταστικές τελετές της γαλλικής αυλής στο Μιλάνο. Επίσης εργάστηκε ως αρχιτέκτονας και συνέβαλε στην επέκταση του αρδευτικού συστήματος. Στο Μιλάνο, με την ιδιότητα του ζωγράφου και μηχανικού, ανέλαβε την δημιουργία ενός αγάλματος για τον στρατηγό Τζαντζάκομο Τριβούλτσιο (Giangiacomo Trivulzio), διοικητή των γαλλικών στρατευμάτων που κατέλαβαν το Μιλάνο. Υπάρχουν αρκετά σχέδια του Λεονάρντο σχετικά με το έργο αυτό που απεικονίζουν μια έφιππη μορφή, ωστόσο οι περιστάσεις δεν επέτρεψαν τελικά να ολοκληρωθεί.

Κατά τη διάρκεια της δεύτερης παραμονής του στο Μιλάνο, ο ντα Βίντσι δεν ζωγράφισε αρκετούς πίνακες αλλά εργάστηκε κυρίως πάνω στις ανατομικές μελέτες του. Ο Λεονάρντο έκανε διάφορες μελέτες πάνω στην ανθρώπινη ανατομία, συγκρίνοντας τις «θεωρίες» του με τη μοναδική σωζόμενη σχετική θεωρία που υπήρχε την εποχή εκείνη, τον Άνθρωπο του Βιτρούβιου.

Ο Βιτρούβιος είχε καταλήξει στο συμπέρασμα πως το ανθρώπινο σώμα, με τα χέρια σε έκταση, μπορούσε να χωρέσει στα δύο τέλεια γεωμετρικά σχήματα, τον κύκλο και το τετράγωνο και πως το κέντρο του σώματος ήταν ο αφαλός. Ο Λεονάρντο, με τις δικές του μελέτες, διόρθωσε κάποιες ανακολουθίες του Βιτρούβιου.

Είναι γνωστό από αρκετά σχέδια του, πως μελετούσε τις διαστάσεις του ανθρώπινου κρανίου και τις «κοιλότητες» του εγκεφάλου. Σε ένα από τα σχέδια του, αποτυπώνει την αντίληψη που κυριαρχούσε κατά τον Μεσαίωνα σύμφωνα με την οποία ο εγκέφαλος αποτελείται από τρία τμήματα, το ένα πίσω από το άλλο, με το πρώτο να προσλαμβάνει τα ερεθίσματα, το δεύτερο να τα επεξεργάζεται και το τρίτο να τα αποθηκεύει.

Πίστευε χαρακτηριστικά πως τα δάκρυα προέρχονταν από την καρδιά, το κέντρο όλων των συναισθημάτων. Από ότι φαίνεται στην εποχή του Λεονάρντο οι ερμηνείες για τα ανθρώπινα συναισθήματα συνδέονταν με συγκεκριμένα όργανα του σώματος.

Το Σεπτέμβριο του 1513 ταξίδεψε στην παπική αυλή της Ρώμης Παράλληλα επιδιδόταν σε πειράματα με τις μπογιές και τα βερνίκια της εποχής. Στο πλαίσιο αυτών των μελετών, επινόησε τη μέθοδο του σφουμάτο (sfumato), απλώνοντας διαδοχικές στρώσεις από ημιδιαφανές βερνίκι και δημιουργώντας έτσι ένα ευρύ φάσμα από σκιάσεις. Χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της τεχνικής αποτελεί ο πίνακας του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή.

Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής (1513-1516)
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Λεονάρντο αντιμετώπισε προβλήματα υγείας που περιόρισαν την καλλιτεχνική του παραγωγή. Δεν είναι γνωστό ποιο ήταν το τελευταίο έργο που του είχε ανατεθεί. Εικάζεται πως πιθανόν να ήταν ο σχεδιασμός των αυλικών εορτών, η εκπόνηση ενός αρδευτικού έργου ή τα αρχιτεκτονικά σχέδια για ένα ανάκτορο.

Κατάλογος έργων

· Το βάπτισμα Χριστού (1472-1475) - Uffizi, Φλωρεντία, Ιταλία

· Annunciation (1475-1480) - Uffizi, Φλωρεντία, Ιταλία

· Ginevra de "Benci (1475) - Εθνική στοά της τέχνης, Ουάσιγκτον, Δ.Γ., Ηνωμένες Πολιτείες

· Το Benois Madonna (1478-1480) - Μουσείο ερημητηρίων, Αγιος Πετρούπολη, Ρωσία

· Η Virgin με τα λουλούδια (1478-1481) - Alte Pinakothek, Μόναχο, Γερμανία

· Λατρεία του Magi (1481) - Uffizi, Φλωρεντία, Ιταλία

· Το Madonna των βράχων (1483-86) Παρίσι, Γαλλία

· Κυρία με ένα Ermine (1488-90) - Μουσείο Czartoryski, Κρακοβία, Πολωνία

· Πορτρέτο ενός μουσικού (1490) - Pinacoteca Ambrosiana, Μιλάνο, Ιταλία

· Madonna Litta (1490-91) - μουσείο ερημητηρίων, Αγιος Πετρούπολη, Ρωσία

· La belle Ferronithre (1495-1498) - Παρίσι, Γαλλία

· Τελευταίο βραδινό (1498) - Μονή sta. Μαρία delle Grazie, Μιλάνο, Ιταλία